Zgodnie z ustawą z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, od 1 stycznia 2012 r. obowiązują poniższe zasady pomocy przysługującej osobom usamodzielnianym. Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności: rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną, w przypadku, gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu:
1) przyznaje się pomoc na:
a) kontynuowanie nauki,
b) usamodzielnienie,
c) zagospodarowanie;
2) udziela się pomocy w uzyskaniu:
a) odpowiednich warunków mieszkaniowych,
b) zatrudnienia;
3) zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną.
W Gdańsku wychowankom udziela się pomocy w wysokości 500 złotych, w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, na zasadach dofinansowania kosztów wynajęcia lokalu na wolnym rynku. Pomoc na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie i na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, która przebywa w pieczy zastępczej przez okres co najmniej:
- 3 lat – w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną,
- 1 roku – w przypadku osoby usamodzielnianej, opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną.
Zasady przyznawania świadczeń
Warunkiem przyznania pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki i na usamodzielnienie jest:
- złożenie wniosku o przyznanie pomocy,
- posiadanie zatwierdzonego, indywidualnego programu usamodzielnienia określającego
w szczególności:
- zakres współdziałania osoby z opiekunem usamodzielnienia,
- sposób uzyskania przez osobę usamodzielnianą wykształcenia lub kwalifikacji zawodowych, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz w podjęciu przez nią zatrudnienia.
Osoba usamodzielniana, co najmniej rok przed osiągnięciem przez nią pełnoletności wskazuje osobę, która podejmuje się pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawia pisemną zgodę tej osoby. Opiekunem usamodzielnienia może być osoba tworząca rodzinę zastępczą, prowadząca rodzinny dom dziecka, koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, pracownik socjalny powiatowego centrum pomocy rodzinie, osoba będąca w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej wychowawcą lub psychologiem, pracownik organizacji pozarządowej w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie lub inna osoba wyznaczona przez tę organizację do pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia, lub inna osoba wskazana przez osobę usamodzielnianą i zaakceptowana przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie powiatu właściwego do ponoszenia wydatków na finansowanie pomocy na kontynuowanie nauki i usamodzielnienie.
Indywidualny program usamodzielnienia jest opracowywany przez osobę usamodzielnianą wspólnie z opiekunem usamodzielnienia, co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem pełnoletności. Następnie program zatwierdzany jest przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie – powiatu właściwego do ponoszenia wydatków na finansowanie pomocy na kontynuowanie nauki i usamodzielnienie.
Do zadań opiekuna usamodzielnienia należy:
- opracowanie, wspólnie z osobą usamodzielnianą, indywidualnego programu usamodzielnienia,
- ocena realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia,
- dokonywanie wspólnie z osobą usamodzielnianą zmian indywidualnego programu usamodzielnienia w formie aneksu, w przypadku zmiany sytuacji życiowej tej osoby.
Zmiany programu wymagają zatwierdzenia przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie powiatu właściwego do ponoszenia wydatków na finansowanie pomocy na kontynuowanie nauki i usamodzielnienie, - utrzymywanie stałego kontaktu z osobą usamodzielnianą i pomoc w rozwiazywaniu trudnych sytuacji życiowych,
- współpraca z rodziną osoby usamodzielnianej oraz ze środowiskiem lokalnym, zwłaszcza ze szkołą oraz pracownikami Wydziału Pieczy Zastępczej MOPR,
- opiniowanie zasadności wniosków o pomoc pieniężną na usamodzielnienie i zagospodarowanie.
Wniosek o przyznanie pomocy na kontynuowanie nauki i pomocy na usamodzielnienie zainteresowana/y składa w powiecie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania, przed umieszczeniem w pieczy zastępczej. Wniosek o przyznanie wsparcia na zagospodarowanie i w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, składa się w powiecie właściwym ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej. W przypadku cudzoziemców wniosek składa się w powiecie właściwym ze względu na miejsce pobytu osoby usamodzielnianej.
Pomoc na kontynuowanie edukacji przysługuje osobie usamodzielnianej, jeżeli dalej się uczy:
- w szkole,
- w zakładzie kształcenia nauczycieli,
- w uczelni,
- na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia,
- u pracodawcy, w celu przygotowania zawodowego.
Wysokość pomocy na kontynuowanie nauki wynosi od 1 czerwca 2024 roku nie mniej niż 759 zł. Przysługuje usamodzielnianym wychowankom, dla których powiatem właściwym do przyznania tego wsparcia jest Miasto Gdańsk. Pomoc na kontynuowanie nauki przyznaje się do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25 roku życia. Osoba usamodzielniana otrzymująca pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki jest obowiązana przedłożyć, nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy, zaświadczenie stwierdzające kontynuowanie edukacji.
Wysokość pomocy na usamodzielnienie wynosi od 1 czerwca 2024 roku:
- w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną – nie mniej niż 4 998 zł, jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez co najmniej 3 lata;
- w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-wychowawczą:
- nie mniej niż 9 991 zł – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej powyżej 3 lat,
- nie mniej niż 4 998 zł – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej od 2 do 3 lat,
- nie mniej niż 2 500 zł – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej poniżej 2 lat, nie krócej jednak niż rok.
Pomoc na usamodzielnienie może zostać wypłacona jednorazowo lub w ratach, nie później niż do ukończenia przez taką osobę 26 roku życia. Wsparcie na zagospodarowanie jest wypłacane jednorazowo, nie później niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26 roku życia, w wysokości nie niższej niż 2 272 zł, a w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności – w wysokości 4 542 zł. W Gdańsku pomoc na zagospodarowanie wynosi 4941 zł. Przysługuje ona usamodzielnianym wychowankom, którzy osiedlili się na terenie Gdańska. Przyznanie lub odmowa przyznania wsparcia dla osoby usamodzielnianej na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie, następuje w drodze decyzji.